سرو ابرکوه یزد را مسنترین موجود زنده ایران میدانند. این درخت کهنسال، سالیان دراز است که شاهد فراز و فرودهای این مرز و بوم بوده و پس از گذر قرنها، همچنان باشکوه و سرافراز باقی مانده است. اهمیت سرو ابرقو تنها بهلحاظ طبیعی نیست؛ بلکه پیوند ناگسستنی آن با فرهنگ و باورهای مردم منطقه و جایجای ایران است که جان خسته آن را همچنان باطراوت و بارور نگه میدارد. چنان که بهطور قطع نمیتوان گفت آیا خاک است که سرو کهن ابرکوه را در بر گرفته، یا ریشههای جادویی درخت چند هزار ساله یزد است که زمین را در میان آسمانها، آویزان نگاه داشته است. سرو ابرکوه از نژاد سرو مدیترانهای و از گونه شیرازی آن است.
مناطق کویری کشور بهواسطه اقلیم خاص خود، درختهای کهن بسیاری دارد و خواهر کوچکتر سرو ابرکوه، سرو ۱۲۰۰ سالهای است که همچون درخت کهنسالتر، در فهرست آثار طبیعی ایران بهثبت رسیده است. بهگزارش اداره حفاظت محیط زیست استان یزد، ۶۰ درخت دیرزیست دیگر در استان یزد وجود دارند؛ اما سرو ابرکوه آنقدر منحصربهفرد بوده است که شهرت جهانی بیابد.
این درخت در فضای باز قرار دارد؛ اما درحال حاضر مسئولان با حفاظهایی آن را احاطه کردهاند تا از آسیبهای احتمالی جلوگیری بهعمل آید؛ هرچند سرو ابرکوه آنچنان سخاوتمند هست که دست نوازشی از شاخههایش را از حفاظها عبور دهد و به سمت بازدیدکنندگان دراز کند. بیتردید دیدن تصاویر سرو ابرکوه نمیتواند جای بازدید از آن را بگیرد؛ از اینرو گردشگران زیادی در تور یزد بهتماشای این درخت و برخی به زیارت آن میپردازند. اوج شکوه سرو ابرکوه را میتوان در اواسط فصل بهار به تماشا نشست که پس از گذر این همه سال، هنوز بارور و رویان است. در پاییز نیز سرو ابرکوه با رنگ سبز و دلنشین خود، منظرهای متناقض با مناظر اطراف پدید میآورد.
شهرستان ابرکوه یا ابرقو در استان یزد، یکی از مناطق کهن کشور است که در کویر مرکزی ایران جای گرفته است. ابرکوه شهری است که در مسیر اتوبان یزد-شیراز قرار دارد و در مثلث طلایی گردشگری ایران، یعنی میان شهرهای اصفهان، شیراز و یزد جای گرفته است. گرچه ابرکوه یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری ایران محسوب میشود، اصلیترین شاخصه این شهر را میتوان سرو چند هزارساله آن دانست. سرو ابرکوه یا بهقولی، سرو ابرقو از سرشناسترین جاهای دیدنی استان یزد است و بازدید از آن، بهسهولت امکانپذیر است.
اما واقعا سرو ابرکوه چند سال دارد؟ «الکساندر روف»، دانشمند روسی، سن آن را ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ سال تخمین زده است. البته نقل است که این سرو توسط دانشمندی ژاپنی، هفت تا هشت هزارساله معرفی شده است که منبع موثقی از این بررسی در دست نیست. بههرحال، امروزه و طبق گزارش سال ۲۰۱۲، سرو ابرکوه را پس «مسوسلاه» یا «متوشلخ» در سلسله جبال سفید کالیفرنیا، کهنسالترین ارگانیزم زنده گیاهی در جهان میدانند.
«مارکوپولو»، جهانگرد و تاجر ونیزی، در کتاب خود به سرو ابرکوه اشاره کرده است. «سفرهای مارکوپولو»، عنوان کتابی است که با نام «شگفتیهای جهان» نیز شناخته میشود و در نوع خود، بینظیر است. این جهانگرد در قرن سیزدهم، سرو ابرکوه را اینچنین توصیف میکند: یکی از چند سروی که در ایران دیدهام، سرو ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تفدیده ابرکوه فرو میآید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی، سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا میخواند.