سلامت نامه‌۵ – کرونا و زمین گیر شدن سالمندان، راهکارهای در دسترس

به قلم دکتر مهناز بهادری
متخصص روان‎شناسی سلامت
مشاور خانواده، روان‎درمانگر بیماری‎های مزمن (سرطان، دیابت، قلبی عروقی و …) و مدرس دانشگاه
دو سال و چند ماه از حضور یک مهمان ناخوانده می‎گذرد. مهمانی که صاحب خانه را از کودک، نوجوان، میانسال تا سالمندان، به هر نحو از حضور خودش بی‎نصیب نگذاشت. این مطلب خطاب به سالمندان عزیزی است که هر چند محافظه کارانه با رعایت چند جانبه و چند بُعدی درصدد حفظ سلامت خود بودند اما به عواقبی گرفتار شدند که شاید جبران یا ترمیم آن سال‎ها و مدت‎ها طول بکشد. در این مبحث به چند مورد همچون بی‎تحرکی یا کم‎تحرکی، عدم ارتباط‎اجتماعی، بروز عوارض گوارشی، ایجاد استرس، اضطراب، افسردگی، پیری زودرس در سالمندی تقویمی و راهکارهای درمانی آن اشاره می‎شود. بیشتر سالمندان قبل از کرونا، کوچه یا خیابانی را برای خرید نان، سبزی، میوه و یا مایحتاج‌ روزمره طی می‎کردند، همین قدم زدن، راه رفتن و دیدن یکی دو همسایه و آشنا که بعنوان یک پایه اساسی حرکت در فضای باز و با اکسیژن تازه اتفاق می‎افتاد، در میزان گردش خون، عضله سازی و قدرت ماهیچه و استخوان، جذب ویتامین D از نور خورشید و در کل سرِپا نگه داشتن فرد را سبب می‎شد که متاسفانه با حضور کرونا و توقف در منزل و یک‎جانشینی تماما محدود و قطع شدند و عوارضی همچون آتروفی (تحلیل ماهیچه)، درد مفاصل، ضعف قدرتی استخوان ها، زانوهای دردمند و تقریبا قفل شده، سختی راه رفتن و حرکت را برای آنان به ارمغان آورد. عدم تحرک عوارض دیگری از جمله کم کاری معده و روده را به دنبال دارد که باعث یبوست و در نتیجه تاثیر بر مزاج و کم میلی یا بی‎میلی به خوراک می شود که با این اتفاق نیز همان سیکل ناقص و معیوبِ تاثیر گذاری، یعنی بی‎حرکتی بر جسم و برعکس، جسم ناتوان و بیمار بر بی‎حرکتی اتفاق می‎افتد. با کم‎اشتهایی نیز رسیدن مواد لازم و مناسب سن سالمندان دچار نقصان و مجددا آثار سوء دیگر می‎شود. لذا در حال حاضر با توجه به فروکش شدن نسبی کرونا و با توجه به شرایط دیگر افراد سالمند از جمله بیماری‎های زمینه‎ای دیگری که دارند، در دسترس ترین درمانی که می‎توان انجام داد کمک به راهپیمایی روزانه، نرمش‎های مربوط به دست، پا، گردن، نیم‎تنه بالا، نیم‎تنه پایین است که باید با نظارت و توجه به شرایط استخوانی (درجه پوکی) آن‎ها توصیه و تجویز شود. از واکر و عصا نیز می‎توان برای قدم زدن‎های آهسته و پیوسته در اتاق‎ها یا حیاط منزل و یا در کوچه خلوت استفاده کرد. از بطری های کوچک آب بعنوان وزنه ورزشی بی خطر مناسب برای حرکت دست‎ها و حتی حرکت چرخشی زیر کف پا برای قوت مفاصل و ماهیچه‎ها می‎توان استفاده کرد. اگر قدم زدن در منزل انجام می‎شود لبه‎های فرش و موکت را با چسب پهن فیکس و ثابت نمائید تا باعث گیر کردن پا یا زمین خوردگی نشود.
کرونا با قطع رفت و آمد‎ها، عدم بیرون‎گردی، نرفتن به مهمانی، نرفتن به خرید و خیابان، ارتباطات اجتماعی و تعاملات انگیزشی آن‎ها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. این اتفاقات پویایی را از آن‎ها سلب و آن را تبدیل به مکالمات محدود تلفنی و در نتیجه افراد منفعل نموده است. بی خبری از محیط بیرون، اجتماع، همسایگان، فرزندان، فامیل، دوست و آشنا سبب ساز ایجاد استرس، اضطراب و افسردگی با درجات مختلف گردید که علاوه بر عواقب جسمی، عواقب روانی را برای آن‌ها رقم می‎زند. با تاثیر پذیری سالمند خانواده، بقیه اعضا نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و مجددا شروع یک سیکل معیوب دیگر رقم می‎خورد. برای جلوگیری از این عواقب و حداقل کند کردن سرعت آن سالمندان را به صورت ممتد مثلا هفته ای یکبار به پارک ببرید، آن‎ها را با وسیله نقلیه بگردانید، یا به خرید ببرید و اگر لازم است و سالمند ناتوان است از صندلی‎های چرخدار موجود در مراکز خرید استفاده نمایید. یادآوری مسیر خیابان‎ها، نام مغازه‎ها، شناختن افراد آشنای بازار و محله، بسیار مفید هستند. این به حرکت درآوردن‎ها می‎تواند حتی بر مسئله‎ای با عنوان پیشگیری از وقوع دمانس، آلزایمر و فراموشی اثرگذار باشد. اگر در نگاه به این ابعاد و عواقب کوتاهی صورت گیرد مسیر پیری برای این دُردانه‎ها زودتر اتفاق می‎افتد و ممکن است کاهلی و فرسودگی و زمین گیری، آن‎ها را زودتر از پا دربیاورد.
مطالب سلامت نامه‎های ما را دنبال کنید.