پایگاه خبری پی نوشت نیوز پایگاه اجتماعی ،فرهنگی ، ورزشی وتخصصی درحوزهای صنعت
*پایان استبداد با تفنگ و تدبیرِ بختیاریها*
✍️صادق رضایی
-انقلاب مشروطه یکی از مهمترین تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و جهان است، تا جایی که در کتب دانشگاهی پیرامون تاریخ انقلاب های جهان تدریس می شود. واکاوی این انقلاب بسیار حائز اهمیت است، نهفقط از آن جهت که سلطنت مطلقه قاجار را به چالش کشید، بلکه از آن رو که آغازی بود بر شکلگیری مفهوم حاکمیت قانون ، مردم سالاری ومدرنیته . در این میان، اقوام، طبقات و نیروهای مختلفی در پیروزی این جنبش نقش داشتند، اما به گواه اسناد متعدد تاریخی قوم بختیاری، بهویژه در لحظه سرنوشتسازِسقوط محمدعلیشاه و فتح تهران، نقشی تعیینکننده و محوری ایفا کردند.برانداختن محمد علی شاه در تصورها هم نمی گنجید. پادشاهی که به تعبیر بسیاری از مورخان اگر شورش بختیاری ها نبود شاید دست کم یک قرن دیگر یعنی تا اکنون بواسطه افکار و برنامه هایی که داشت حکومت قاجار را ادامه می داد. یعنی بعید نبود ایران هنوز در چنگال کثیف خاندان قجری باقی می ماند….
تصورش بسیار تکان دهنده است اکنون قاجارها اگر حاکم بودند دیگر چه وضعی داشتیم؟
اما چه شد که قاجار که سوابق ظلم و ستم و فسادشان مثل تاریخی است و همزمان با چاپلوس پروری و سرکوبگری و سو استفاده از دین توانستند ایران مظلوم را به تاراج ببرند دچار افول شدند و از قدرت کنار زده شدند؟
-پس از آنکه محمدعلیشاه در تیرماه ۱۲۸۷ هجری شمسی مجلس شورای ملی را به توپ بست و با حمایت نیروهای قزاق تحت فرمان لیاخوف روس، زمام امور را در پایتخت در دست گرفت، مشروطهخواهان بهشدت سرکوب شدند و کشور در آستانه بازگشت کامل به استبداد مطلقه قرار گرفت. در چنین شرایطی، سه نیروی اصلی به مقابله با استبداد برخاستند: مجاهدان تبریز فداییان گیلان و نیروهای ایل بختیاری.
-در حالیکه مقاومت قهرمانانه مردم تبریز شاه را از تمرکز صرف بر تهران بازمیداشت و نیروی گیلانیان از شمال بهسوی تهران در حرکت بود، این سپاه منظم بختیاری بود که از سمت غرب کشور وارد عمل شد و در تیرماه ۱۲۸۸ وارد تهران شد. در جریان فتح تهران، نیروهای بختیاری در کنار فداییان گیلانی، قزاقخانه را تسخیر و محمدعلیشاه را از سلطنت خلع کردند. او پس از پناه بردن به سفارت روس، تبعید شد و مشروطهخواهان بر تهران مسلط شدند.
-این رویداد صرفاً یک پیروزی نظامی نبود؛ بلکه لحظهای بود که سرنوشت یک ملت تغییر کرد. بدون این مداخله قاطع، احتمال زیادی وجود داشت که استبداد سلطنتی بازسازی شود و روند نهادینهسازی قانون و مجلس برای دههها متوقف گردد. بسیاری از مورخان داخلی و خارجی نیز بر این واقعیت صحه گذاشتهاند.
احمد کسروی در کتاب «تاریخ مشروطه ایران» بهصراحت تأکید میکند که اگر بختیاریها وارد میدان نمیشدند، انقلاب مشروطه به شکست کامل میانجامید. ادوارد براون، ایرانشناس برجسته انگلیسی، در کتاب The Persian Revolution مینویسد:
«نیروهای بختیاری، منظم، مصمم و مجهز، توانستند توازن قدرت را به نفع مشروطهخواهان تغییر دهند. بدون آنها، فتح تهران ممکن نبود.»
-اکنون در روایتهای رسمی، سهم بختیاریها در پیروزی مشروطه کمرنگ شد و نام بسیاری از قهرمانان این ایل بزرگ از حافظه عمومی محو گردید.
-واقعیت این است که بختیاریها فقط برای منافع محلی خود وارد میدان نشدند. آنها برای آینده ایران، برای قانون، برای مردم و برای عدالت جنگیدند. آنچه امروز بهعنوان پایههای مردمسالاری در کشور شناخته میشود، بخشی از آن، و شاید بخش بزرگی از آن، مدیون فداکاری، رشادت و تصمیم تاریخی قوم بختیاری است.
-بازخوانی نقش بختیاریها در انقلاب مشروطه نهفقط یک ضرورت تاریخی، بلکه گامی برای اصلاح حافظه جمعی و پاسداشت حقیقت است. در جهانی که تاریخ را قدرتمندان مینویسند، وظیفه ماست که صدای عدالتطلبی مردمانی را که برای آزادی جنگیدند، زنده نگه داریم.
منابع:
۱. کسروی، احمد. تاریخ مشروطه ایران. چاپ مرکز، ۱۳۸۷
۲. Browne, Edward G. The Persian Revolution of 1905–۱۹۰۹. Cambridge University Press, 1909.
۳. تکمیلهمایون، ناصر. مصاحبهها و مقالات منتشر شده در مجلات اطلاعات سیاسی-اقتصادی و بررسیهای تاریخی.
۴. افشار سیستانی، ایرج. تاریخ شفاهی بختیاری. چاپ اول، ۱۳۸۳
