تالاب بندون و میانگران ایذه در مسیر فاجعه حفر بی رویه چاها آب معضل زیست محیطی آینده/نابودی در کمین یکی از جاذبه‌های طبیعی خوزستان

یکی از عمده‌ترین تالاب‌های در خطر انقراض، تالاب بندون  و مبانگران شهرستان ایذه در استان خوزستان است.

تالاب‌ها اکوسیستم‌هایی استراتژیک برای بشر هستند که خدمات مفید فراوانی را برای مردم، ماهی‌ها و حیوانات وحشی ارائه می‌دهند که هیچ اکوسیستم دیگری قادر به ارائه آن‌ها نیست.

در اقلیم غالبا خشک و نیمه خشک کشور که میزان تبخیر به‌طور متوسط بیش از ۱۰ برابر بارش است، انتظار می‌رود که تالاب‌های بسیار کمی شکل بگیرد اما ‌پرشیب بودن ایران که یکی از کوهستانی‌ترین کشورهای جهان به‌حساب می‌آید، برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل دریایی آب‌های گرم در جنوب و معتدل در شمال، وجود ‌پهنه‌های وسیع بیابانی با خاک‌های شور و بالاخره موقعیت عرض جغرافیایی باعث شده که ایران جزو کشورهای دارای بیشترین تنوع تالاب‌ها در جهان باشد.

گنج پنهانی که در کشور ایران به دلیل سیاست ها و مدیریت های اشتباه و برداشت های بی رویه، روبه نابودی می رود.

آب زیرزمینی؛ گنجینه پنهان، همه در پایین دست رودخانه ها زندگی می کنند، آب برای قرن ۲۱، آب برای سلامت، آب برای توسعه، آب برای آینده، آب و بلایا، آب برای زندگی، آب و فرهنگ، سازگاری با کم آب، آب و سلامت، آب های مشترک؛ فرصت های مشترک، آب پاک برای جهان سالم، آب برای شهرها؛ پاسخ به چالش شهرنشینی، آب و امنیت غذایی، آب در هر مکان برای همگان با همکاریهای بین المللی، آب و انرژی، آب و توسعه پایدار، آب و مشاغل، پساب؛ طلای خاکستری، طبیعت برای آب، آب برای همه، آب و تغییر اقلیم، ارزش آب و آب زیرزمینی؛ مرئی شدن نامرئی» بوده که هر کدام باتوجه به وضعیت جامعه جهانی و خطر خشکسالی در نظر گرفته شده اند. در واقع این یک زنجیره ارزشمند است که متصل به هم نشان می دهند که «آب» تا چه میزان اهمیت دارد و باید مراقبت از این منبع حیاتی بسیار مدنظر باشد.

متاسفانه به علت بی توجهی ها به وضعیت تالاب بندون  و میانگران ایذه، این تالاب های زیبا تبدیل به کانون گردو غبار شده و در حال  خشک شدن می باشند

میانگران و بندون دو تالاب شهرستان ایذه هستند که در سالیان نه ‌چندان دور، علاوه بر ایفای نقش به عنوان زیستگاهی مناسب برای حیوانات، آبزیان و پرندگان مهاجر، قابلیت قایقرانی و ماهیگیری را برای ساکنین منطقه مهیا می‌کردند.

این تالاب با وسعتی معادل ۱۲۰۰ هکتار در شرق شهر ایذه واقع شده است که بیش از ۱۰٬۰۰۰ نفر در قالب ۱۰ روستای بزرگ و کوچک، جامعه‌ی محلی این تالاب را تشکیل می‌دهند که زندگی و معیشت آنان روزگاری به حیات جاری تالاب وابسته بود.

در سالیان اخیر خشکسالی‌های مداوم در کنار اقدامات انسانی غیرکارشناسی سبب شده که تالاب بندون رمقی نداشته باشد، در حوالی این تالاب چندین روستا وجود دارد که یکی از دلایل وجود آنها، همین تالاب بندون بوده است.

یکی از عمده جاذبه‌های خوزستان و دشت ایذه، پرندگان مهاجری هستند که از سیبری روسیه وارد تالاب‌های ایذه می‌شوند، که همین جاذبه در زمان حیات تالاب به‌تنهایی باعث جذب گردشگران فراوانی از سراسر دنیا به خوزستان می‌شد.

از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در تالاب بندون می‌توان طنجه، آنقوت، اردک نوک‌پهن، سرسبز، خوتکا، فلامینگو، گاو چرانک، لک لک سفید، لک لک سیاه، باکلان و حواصیل خاکستری نام برد.
اردک مرمری، اردک سرسفید و غازپیشانی سفید کوچک نیز از جمله پرندگان کمیاب موجود در این تالاب هستند. این تالاب همه ساله در فصل مهاجرت پرندگان پذیرای گونه‌های مختلفی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است.

اهمیت آبهای زیرزمینی

۱۲ سال پیش آب به عنوان یک حق بشری به رسمیت شناخته شد؛ چه برای شرب و چه برای بهداشت. وقتی آب جزو حقوق بشر محسوب می شود، ایجاد مانع در دسترسی به آب سالم و کوتاهی در تأمین عادلانه آب، نقض حقوق بشر به حساب می آید.

در سال جاری میلادی مأموریت دغدغه مندان حوزه آب؛ مرئی کردن آب زیرزمینی به عنوان منبعی نامرئی است.

یک فعال محیط‌زیست به خبرنگار ما می گوید : شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی و شهری با حفر بیش از ۲۰ حلقه چاه از مسببین مستقیم خشکیدگی این تالاب هستند و در حال حاضر این تالاب به جولانگاه زمین‌خواری و کانون فعال ریزگرد منطقه تبدیل شده است.

فعالان محیط زیست معنقدند تالاب‌های بندون و میانگران به‌عنوان دو جاذبه و میراث طبیعی شهر ایذه بخشی از پرونده‌ ثبت جهانی ایذه در سازمان آموزشی – علمی – فرهنگی ملل متحد “یونسکو” هستند.

تالاب میانگران و بندون که در سفرنامه تاریخ‌نویسان مشهور نیز به آنها اشاره شده است از لحاظ تاریخ اکولوژیک منطقه قدمتی چند هزار ساله دارند.

یکی از عوامل اصلی پایداری حیات یا زندگی در این زیستگاه باستانی و متمدن یعنی دشت ایذه وجود تالاب‌های بندون و میانگران امروزی یا تالاب یکپارچه سابق در ایذه بوده است.

چاه عمیقی که در آن افتادیم

با پیشرفت بشر و فراهم شدن امکان حفر چاه های عمیق و برداشت آب از آبخوان ها به سریع ترین و راحت ترین روش ها و با کمک سوخت های فسیلی و برق، بخش بزرگی از منابع آب زیرزمینی برای تولید غذای بیشتر هزینه شده و در عمل از دست رفته است.

در کشور ایران بی توجهی به آب های زیرزمینی تبدیل به یک عادت شده؛ بیش از ۵۰ درصد آب کشور از زیرزمین تأمین می شود و باورش شاید سخت باشد اما ایرانیان قدیم به مدت چند هزاره پیشگام و پیشرو در استفاده بهینه از منابع آب زیرزمینی بودند و کسی چیزی به نام «دشت ممنوعه و دشت ممنوعه بحرانی» نشنیده بود و کسی نمی دانست نشست زمین و فروچاله و تَرَک های فرونشستی چیست.

تصویری از وضعیت تالاب بندون ایذه در استان خوزستان را می بینید:

خطر کاهش جمعیت با ناپدید شدن آب زیرزمینی

با افت سفره های آب زیرزمینی بسیاری از دشت ها و نبود آب برای آبیاری، زمین های کشاورزی یکی یکی به بیابان تبدیل شده اند و روستاییانی که به طور مستقیم و غیرمستقیم از کنار کشاورزی نان می خورند، چاره ای جز ترک خانه و کاشانه خود نیافته اند.

ریزگردهای شهرستان ایذه 

یکی از عواقب کوتاه‌مدت مرگ تالاب بُندون که در حال سپری شدن است، همین ریزگردهایی هستند که شبانه‌روز زندگی روزمره را بر مردم ایذه  سخت و سخت‌تر نیز خواهد کرد.

 شهرستان ایذه با وجود دو تالاب بندون و تالاب میانگران در خطر محیط زیست می باشد

تالاب میانگران در جنوب غربی کوهپایه زاگرس و در فاصله ۱.۵ کیلومتری شهر ایذه در شمال شرقی خوزستان واقع شده‌است

سطح آب موجود در پناهگاه حیات وحش میانگران به کمترین حد خود در طول ۱۰ سال گذشته رسیده که زنگ خطر جدی برای حیات زیستمندان این منطقه است.

طبق آخرین آمار به‌ دست آمده از ۲ هزار و ۴۴۰ هکتار مساحت این تالاب، هم اکنون تنها ۲۴ درصد از آن دارای آب است که ۵۷۶ هکتار آن را در بر می‌گیرد.

دهیار راز اهالی روستا همجوار تالاب  به خبرگار ما می گوید : عمق آب این تالاب در بعضی نقاط به دو متر هم میرسید زمین های کشاورزی اطراف آن پر از چشمه وقنات بود که در طی ۳۵ سال اخیر با حفر ۱۵ حلقه چاه مجاز وغیر مجاز تمام چشمه ها که به سمت تالاب حوزه ی آبریز داشتند خشک شدند وتالاب هم به کانون گرد وخاک تبدیل شد

عادل سغیدی پور فعال اجتماعی